Diagnose en oorzaken nierfalen bij katten

Diagnose chronisch nierfalen bij katten

Om een goede en correcte diagnose van nierfalen bij katten te krijgen moeten er nogal wat onderzoeken worden gedaan. Dit komt doordat verschillende bloedwaarden die worden gemeten om nierfalen te diagnosticeren ook afwijkend kunnen zijn door andere ziekten. Vooral in het beginstadium van nierfalen waarbij er geen symptomen zijn, is het complete plaatje belangrijk om een goede diagnose te stellen en andere oorzaken van afwijkende bloedwaarden uit te sluiten.

Naast bloedonderzoek wordt er ook een urineonderzoek gedaan. Via het urineonderzoek wordt ook gekeken naar eventueel urinewegproblemen als blaasgruis, ongewenste bacteriën en blaasontsteking. Daarnaast is een bloeddrukmeting erg belangrijk omdat een verhoogde bloeddruk extra belastend is voor de nierfilters.

Tot slot draagt het voelen en zien van de nieren bij aan een goede diagnose en een bijpassend behandelplan.

Welk bloedonderzoek bij nierfalen katten

Er zijn verschillende waarden die worden gemeten in een bloedonderzoek om nierfalen te diagnosticeren.

• Ureum is een waarde voor de hoeveelheid afvalstoffen die in het bloed terecht zijn gekomen. Bij een hoog gehalte voelt een kat zich absoluut niet lekker, wat zich uit in sloomheid en braken. Deze symptomen uiten zich helaas pas in een later stadium van nierfalen.
• Creatinine is een waarde voor de mate van nierbeschadiging. Creatinine alleen is geen diagnosemiddel omdat bij urinewegproblemen de creatinine ook verhoogd kan zijn. Ook wanneer een kat door andere reden is uitgedroogd, is de creatinine waarde afwijkend ten opzichte van wat het moet zijn.
• Elektrolyten zijn bepaalde mineralen in het bloed die nagekeken worden. Denk hierbij aan fosfaatgehalte, calciumwaarde, kalium en natriumwaarde.
• Fosfaatgehalte in het bloed stijgt ook bij ernstig nierfalen doordat het fosfaat niet meer voldoende uit het bloed kan worden gefilterd.
• SDMA staat voor Symmetrische Di-Methyl Arginine. SDMA is een aminozuur in het lichaam van de kat. SDMA waarden worden niet beïnvloed door onderliggende ziekten en is daardoor een relatief betrouwbare waarde in het bloed om nierfalen te achterhalen. Voordeel is dat deze waarde al stijgt wanneer er een functieverlies bij de nieren is van 25-30%. Nadeel is dat er nog voorzichtig omgegaan wordt met de uitslag omdat het een relatief nieuwe meetmethode is. Voor katten is het in ieder geval een mooie aanvulling op het diagnose-pakket.

Urine onderzoek bij diagnose nierfalen

Naast het bloedbeeld wordt aanvullend ook urine-onderzoek uitgevoerd. Dit is om andere parallel lopende ziekten op te sporen, maar zeker ook om tot een volledige en juiste diagnose te komen. Het urineonderzoek bij katten bestaat uit het meten van de volgende waarden:

• Het soortelijk gewicht. Het soortelijk gewicht van de urine geeft aan hoe goed de kat de urine nog concentreert. De nieren hebben de functie om de urine te concentreren, dit vermogen om de urine te concentreren verminderd naar mate de nieren minder werken. Daardoor bestaat de urine uit meer vocht dan gebruikelijk is en wordt het soortelijk gewicht van de urine dus lager. Het aandeel water in de urine neemt toe.
• Eiwit bepaling in de urine (UPC). Hoe minder het vermogen van de nieren wordt om afvalstoffen te filteren, hoe meer ongewenste stoffen er in de urine terechtkomen die eigenlijk terug in het lichaam van de kat hadden moeten stromen via het bloed. Eén van die stoffen zijn de eiwitten. Hoe meer eiwitten in de urine, hoe slechter de nierfunctie in de basis is. (Met dien verstande dat een hoogwaardig vlees menu altijd meer eiwitten bevat en er sprake is van een hoger eiwit gehalte in de urine vanwege de voeding).
• Bacteriologisch onderzoek. Belangrijk is om te weten of er ook urineweginfecties spelen die apart behandeld moeten worden (of zelfs de oorzaak zijn van het ziek zijn van jouw kat). Dit wordt gedaan door een bacteriologisch onderzoek van de urine.

Bloeddruk kat met nierfalen

De nieren hebben ook een grote functie in het regelen van de bloeddruk. Daarom is het belangrijk om ook de bloeddruk in de gaten te houden. Dit onderzoek is tweeledig: de bloeddruk kan namelijk de oorzaak zijn waardoor nierfalen is ontstaan. (Door de hoge bloeddruk beschadigen de nierfilters). Of het kan het gevolg zijn van nierfalen omdat de bloeddruk niet meer goed geregeld kan worden door het lichaam van de kat. Ongeveer 25% van de katten met nierfalen heeft een verhoogde bloeddruk.

Deze hoge bloeddruk kan dus weer leiden tot verdere verslechtering van de nierfunctie, maar kan ook leiden tot slecht zien / blindheid en neurologische verschijnselen als wankel lopen en sufheid.

Echo nieren en eventueel biopsie

De combinatie van bloedonderzoek en urineonderzoek kan niet altijd het volledige plaatje geven. Daarom is het in veel gevallen nuttig om een echo te maken zodat de nieren ook echt zichtbaar zijn. Nierfalen kan vele oorzaken hebben. Met behulp van een echo kan gekeken worden of er zichtbare afwijkingen in de nieren te vinden zijn. Dit kan een eerdere uitslag van bloed en urineonderzoek bevestigen of andere oorzaken aan het licht brengen. Dit is ook belangrijk om een behandelplan op te stellen. Via een echo kan worden vastgesteld of er sprake is van:

• een zogenaamde schrompelnier,
• nierbekkenontsteking,
• cystes in de nier,
• tumor(en),
• steentjes in het nierbekken.

Op basis van deze onderzoeken kan er nierfalen vastgesteld worden en daarbij kan worden bepaald in welk stadium zich het nierfalen bevindt. Afhankelijk van het stadium van nierfalen en de mogelijke oorzaak wordt er een behandelplan opgesteld. Hoe eerder nierfalen wordt ontdekt hoe beter je kunt vertragen omdat je sneller begint met het ontlasten van de nieren.

IRIS-staging nierfalen kat - Stadium nierfalen kat

Door IRIS (International Renal Interest Society) zijn symptomen en referentiewaarden van bloed- en urine-uitslagen geformuleerd om het stadium van nierfalen te bepalen. Dit is vastgelegd in de zogenaamde IRIS-staging. Aan de hand van deze referentiewaarden en de mate van verhoging of afname in deze waarden van bloed en urine wordt het nierfalen ingedeeld in stadium 1 tot en met 4. De vier stadiums van nierfalen bij katten houden in:

Nierfalen stadium 1: geen symptomen van ziekte

Er worden in dit stadium eigenlijk geen tekenen van ziekte waargenomen bij katten, waardoor deze echt heel moeilijk te diagnosticeren is.

Het enige dat je aan jouw kat kan merken is meer drinken en meer plassen. De toestand is in dit stadium vaak lange tijd stabiel en verslechtert zeer langzaam en heel geleidelijk. Hierdoor wordt het nauwelijks opgemerkt door katteneigenaren (je ziet jouw kat tenslotte elke dag daardoor wordt het voor elke katteneigenaar echt heel lastig om subtiele verschillen waar te nemen, vooral wanneer je niet weet waar je op moet letten). Eigenlijk zijn er helaas bij katten geen andere symptomen zichtbaar.

Tijdens stadium 1 van nierfalen vertonen veruit de meeste katten doorgaans sowieso geen symptomen.

Nierfalen stadium 2: soms symptomen van ziekte

Ook tijdens het tweede stadium zijn er nauwelijks symptomen merkbaar bij katten. Wanneer er symptomen zijn, zijn deze slechts erg mild en lang onopvallend voor jouw als katteneigenaar. Zowel meer drinken als plassen, soms kieskeurig eten en een klein gewichtsverlies kunnen zichtbaar worden in dit stadium van nierfalen. Dit gaat allemaal heel geleidelijk waardoor je deze symptomen in eerste instantie niet in de gaten hebt.

Nierfalen stadium 3: duidelijke symptomen van nierfalen

Nu heb je ineens door dat jouw kat zich niet zo lekker voelt. Meerdere symptomen zijn duidelijk zichtbaar in meer of mindere mate. Denk hierbij aan: Steeds slechtere eetlust, vermageren, slechte, doffe of plukkige vacht, harde ontlasting en soms een verminderd zicht ontwikkelen.

Deze kenmerken zijn vaak eerste aanleiding voor onderzoek omdat ze nu pas duidelijk zichtbaar worden.

Nierfalen stadium 4: ernstige symptomen

Je kunt er niet meer omheen, jouw kat is ernstig ziek en zit in stadium 4 van nierfalen. Helaas is dit ook meteen het laatste stadium van nierfalen. De kat is vaak al flink vermagerd, heeft een slechte vacht, een slechte eetlust en is vaker misselijk, stinkt uit de bek en laat de kop vaak hangen.

Oorzaken van nierfalen bij katten

Nierfalen bij katten is helaas voor een gedeelte nog ongrijpbaar. Meer dan 1/3 van de katten ouder dan 10 jaar heeft te maken met enige vorm van nierfalen. Een kat laat de eerste symptomen vaak pas zien wanneer de functie van de nieren al met 66% is afgenomen (dan zit je al in stadium 3 van de IRIS-staging zoals hierboven is beschreven).

De nier heeft best wat functies die belangrijk zijn in het lichaam hierdoor is de impact heel groot wanneer de ziekte steeds verder vordert. Omdat er zo weinig bekend is over het eerste stadium van nierfalen bij katten, is de daadwerkelijk oorzaak vaak erg lastig tot eigenlijk niet meer te achterhalen.

Toch zijn er een aantal oorzaken te noemen waarvan de wetenschap kan bewijzen dat er een chronische nierinsufficiëntie bij katten kan optreden:

• Bacteriële nierbekkenontsteking (bacteriële pyelonefritis genoemd).

Het nierbekken is de holte van de nier waar de urine wordt opgeslagen. Wanneer daar iets van een bacterie in komt en het wordt niet opgemerkt of behandeld dan kan deze bacterie ontstekingen in de nieren veroorzaken. Uiteindelijk kunnen deze ontstekingen leiden tot een verminderde werking van de nieren.

Net zoals bij blaasontsteking of nierfalen is een merkbaar symptoom veel drinken veel plassen. Daarbij kunnen katten ook koorts hebben (en dus klam aanvoelen).

• Nierstenen en blaasstenen

Net zoals er blaasgruis kan ontstaan, kunnen er ook nierstenen ontstaan. Deze steentjes kunnen irritatie en ontstekingen veroorzaken in de nieren. Wanneer deze nierstenen groot genoeg zijn kunnen nierstenen ook verstoppingen en schade aanrichten in de nieren. Hierdoor worden ook nierstenen gelinkt aan nierfalen.

• Niertumoren

Tumoren kunnen zowel goedaardig als kwaadaardig zijn, maar wanneer er een tumor zich in de nier ontwikkelt beïnvloedt deze tumor de werking van de nieren en kan er uiteindelijk nierfalen ontstaan.

• Aangeboren aandoening van de nieren: Polycystic kidney disease (PKD).

Polycystic kidney disease is een genetisch defect bij katten waardoor er structureel abnormalen eiwitten in de nieren groeien. Deze abnormale eiwitten zorgen voor vergroeiingen in de nieren. Deze afwijkingen zorgen weer voor cysten in de nieren. Dit zijn met vocht gevulde holten die steeds groter worden, waardoor wordt de functie van de nieren steeds verder verstoord worden.

PKD is een erfelijke ziekte en komt hierdoor bij bepaalde rassen vaker voor dan bij andere kattenrassen. Bijvoorbeeld bij de Pers, de Britse kort- en langhaar, Heilige Birmaan, Devon Rex, Cornish Rex en Oosterse katten.

• Stofwisselingsziekte Amyloïdose

Dit is een zeldzame stofwisselingsziekte waarbij eiwitten in het lichaam voorkomen die er niet thuishoren. Deze abnormale eiwitten worden amyloïd genoemd. Doordat één van de functies van de nieren is om eiwitten uit het bloed te filteren, ontstaan er ophopingen van deze eiwitten in de nieren. Helaas ontstaat hierdoor een ontstekingsreactie van de nieren waardoor de nieren beschadigd raken met als uiteindelijk gevolg nierfalen.

• Verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie)

Katten kunnen een verhoogd calciumgehalte in het bloed ontwikkelen. Daar kunnen verschillende oorzaken aan ten grondslag liggen, maar soms blijft de oorzaak mysterieus. Een verhoogde calciumwaarde in het bloed kan nierfalen veroorzaken, of het gevolg zijn van nierfalen.

• Hoge bloeddruk (hypertensie)

Katten kunnen naar mate ze ouder worden een hogere bloeddruk ontwikkelen. Helaas is een hoge bloeddruk heel slecht voor de nieren. Wanneer een verhoogde bloeddruk niet wordt opgemerkt en langere tijd aanwezig is, veroorzaakt deze te hoge druk schade aan de nierfilters. Zo ontstaat door hoge bloeddruk op langere termijn nierfalen.

• Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)

Wanneer een kat een te snel werkende schildklier heeft, kan de bloeddruk ook te hoog worden. Door deze hoge bloeddruk kan er nierschade ontstaan. Dus nu is de hoge bloeddruk het gevolg van een overactieve schildklier, maar veroorzaakt ook nierfalen op langere termijn.

Tot slot wil ik nog noemen zonder er uitgebreid op in te gaan:

• Auto-immuunziekten als Systemische lupus erythematodes, Glomerulonefritis (ontsteking van de nierlichaampjes) en Feline infectieuze peritonitis (FIP)
• Infecties als feline immunodeficiency virus (FIV) , het feline leukemievirus (FeLV) of het feline morbillivirus

Behandelen van nierfalen bij katten

Afhankelijk van het stadium van nierfalen wordt er een behandelplan opgesteld door de dierenarts. Dit behandelplan heeft als doel om de ziekte te vertragen, maar ook de levenskwaliteit te verhogen. Bij elk symptoom dat jouw kat heeft hoort een behandeling. Jouw eigen dierenarts is de aangewezen persoon om het behandelplan te bepalen.

Goede voeding bij nierfalen

Wanneer een kat nierfalen heeft, kun je de ziekte aanvullend op het behandelplan van de dierenarts vertragen door jouw kat goede en bij de ziekte passende voeding te geven. Naast dat er door IRIS (International Renal Interest Society) symptomen en referentiewaarden van bloed- en urine-uitslagen zijn geformuleerd, is er ook een behandelplan voor katten geformuleerd. Vanaf nierfalen stadium 2 wordt in dit protocol geadviseerd om de voeding aan te passen. Deze aanpassingen in voeding ontlasten de nieren zodat ze hun functie zo lang mogelijk kunnen behouden en extreme uitputting zo ver als kan uit te stellen. Welke impact goede voeding heeft op de werking van de nieren lees je in mijn blog: 'Nierdieet voor katten: Wat is de beste voeding voor jouw kat met nierfalen?'