Katten en valeriaan

Wat is valeriaan ?

Valeriaan is een plant. In de volksmond noemen we deze plant Valeriaan, maar eigenlijk hebben we het over de Echte Valeriaan. Alle planten krijgen een Latijnse naam en voor de Echte Valeriaan is dat ‘Valeriana Officinalis’. De plant komt ook in Nederland voor (las ik toen ik de herkomst van Valeriaan onderzocht, want dat wist ik ook niet).

Valeriana Officinalis

De bloemen van valeriaan zijn wit tot licht roze. Echte Valeriaan kan tot anderhalve meter hoog worden (met uitschieters tot 2 meter). Maar het belangrijkste deel van deze plant zit onder de grond. Want om valeriaan te gebruiken voor diverse doeleinden worden eigenlijk alleen de wortels gebruikt. En de meeste van onze huiskatten vinden deze gedroogde valeriaanwortels woest aantrekkelijk.

Waarvoor wordt valeriaan gebruikt?

Valeriaan wordt op meerdere manieren ingezet: geneeskrachtig, verdrijven van ziekten en demonen, slaapthee of -tabletten en… in kattenspeeltjes.

Geneeskunde

Geneeskundig werd Echte Valeriaan al in de klassieke oudheid ingezet door Hippocrates en Galenus. Zij raadden valeriaan toen al aan bij slapeloosheid. Ook later is de Echte Valeriaan nog ingezet, niet alleen bij slapeloosheid maar zeker ook bij zenuwaandoeningen, vanwege de kalmerende werking en tegen krampen. Specifiek tegen krampen werd voor vrouwen op het kraambed een speciale drank gemaakt met daarin de valeriaanwortel om zo de kramppijnen te verminderen.

Ziekten en demonen verdrijven

Daarbij werd in de middeleeuwen ten tijde van de pest ook valeriaan gebruikt vanwege zijn uitermate vieze geur voor zowel voor het verdrijven van de pest als bij het uitdrijven van demonen.

Rattenvanger van Hamelen

De legende zegt dat de rattenvanger van Hamelen valeriaan gebruikte om de ratten te lokken en mee te nemen uit de stad.

Slaapthee of -tabletten

De huidige kruidengeneeskunde maakt nog steeds gebruik van de Echte Valeriaan, met name om zijn kalmerende werking. Daarom wordt er aan thee of tabletten om beter te kunnen slapen Echte Valeriaan toegevoegd. Door de kalmerende werking komt geest en lichaam tot rust en kun je beter in slaap vallen.

Speeltjes voor katten met valeriaan

Een andere veel gebruikte toepassing is valeriaan in kattenspeeltjes. Voor veel katten maakt deze valeriaan dit specifieke kattenspeeltje woest aantrekkelijk. De kat kan gaan zitten kwijlen (mijn aantekeningen zijn regelmatig onder gekwijld tijdens een huisbezoek door de betreffende kat omdat er een zakje valeriaan in mijn map met aantekeningen heeft gezeten). Over de plek waar het kattenspeeltje met valeriaan heeft gelegen gaan katten heerlijk liggen rollen, er kopjes aan geven of het kattenspeeltje nog wat verder aflikken.

Valeriaan en grote katten

Onze huiskatten zijn zeker niet de enige katachtigen die positief reageren op valeriaan. Ook de grote katachtigen als bijvoorbeeld leeuwen, tijgers en lynxen reageren in extase op valeriaan.

Er zijn zelfs onderzoekers geweest halverwege de vorige eeuw die zonder toestemming van de betreffende dierentuin valeriaan aan de leeuwen hebben gegeven. De leeuwen waren in extase en hebben het hele verblijf op zijn kop gezet. Hieruit konden de onderzoekers concluderen dat ook leeuwen op valeriaan reageren.

(Helaas kan ik nu de bron van dit gebeuren nu niet terugvinden, maar wanneer ik het heb gevonden, laat ik weten wat de bron is geweest.)

Kattenkruid in kattenspeeltjes

Een kattenspeeltje is natuurlijk altijd leuk om te kopen. De vraag blijft altijd of jouw kat dit nieuwe speeltje net zo leuk vindt als jij. Om speeltjes aantrekkelijker te maken voor jouw kat worden er kruiden in gedaan. Dit is niet altijd valeriaan, maar er wordt ook gebruik gemaakt van andere kruiden.

De bekendste is denk ik Catnip. Dit wordt dan ook al het langst en nog steeds het vaakst gebruikt. Dan heb je kattenspeeltjes met valeriaan. Deze komen niet veel voor, maar ze zijn er. Tegenwoordig wordt er steeds vaker gebruik gemaakt van MADnip. MADnip staat beter bekend als matatabi of de term Silver Vine.

Wat is nu het verschil tussen Valeriaan, MADnip en Catnip?

Laten we eerst eens naar de overeenkomst kijken. Zowel Valeriaan, MADnip als Catnip komen van een plant. Wel zijn het van elke plant andere onderdelen die worden gebruikt om deze kruiden voor katten te maken. Want juist deze specifieke plantdelen hebben een enorme aantrekkingskracht op katten en katachtigen, de andere delen zijn niet aantrekkelijk genoeg. Ze hebben niet dezelfde stoffen in zich als het betreffende plantdeel wat zo aantrekkelijk is voor de meeste katten.

Maar wat is het verschil?

Het verschil zit hem in het soort plant, waar ze vandaan komen én in het gedeelte van de plant dat wordt gebruikt (maar dat laatste verschil noemde ik net ook al).

Echte Valeriaan

Valeriaan komt van de Echte Valeriaan. De wortels van de Echte Valeriaan worden gedroogd en gebruikt in kattenspeeltjes. Deze plant kun je in Nederland ook in de tuin zetten voor jouw katten, de vraag is alleen hoe lang deze plant echt leeft wanneer jouw kat verzot is op deze valeriaanplant. Veel mensen vinden trouwens de gedroogde wortels van valeriaan enorm stinken, deze geur wordt nog weleens vergeleken met de geur van zweetvoeten…. (maar dat heb je toch wel over voor jouw kat?). Ongeveer 2/3 van de katten reageert op de geur van valeriaan. Uit onderzoeken blijkt dat kittens jonger dan 3 maanden eigenlijk niet op valeriaan reageren (dat lichaampje is nog volop in ontwikkeling, dus niet alle zintuigen werken al volledig, dus misschien is dit zelfs wel heel logisch). En bij oudere katten wordt waargenomen dat ze veel minder reageren op valeriaan.

Overigens wordt valeriaan in het Engels aangeduid met Cat’s Love en de Fransen noemen het Herbes aux Chats. In het Duits wordt ook weleens de term ‘Stinkwurz’ gebruikt.

Catnip

Catnip wordt gemaakt van Wild Kattenkruid. De Latijnse naam voor Wild Kattenkruid is Nepata Cataria en inderdaad ‘Cataria’ is een verwijzing naar onze huiskamertijgers. Deze plant wordt gedroogd om er Catnip van te maken en in kattenspeeltjes te verwerken, er spray van te maken of los te verkopen. Van Wild Kattenkruid worden de gedroogde blaadjes en bloemetjes gebruikt.

Ondanks dat deze plant is vernoemd naar onze huiskat, reageren niet alle katten op Catnip. Ongeveer 66% van de katten reageert op Catnip, andere katten kijken er niet naar om.. Beertje is één van die katten die hoort tot de 33% die er totaal niet naar omkijkt. Deze 33% van de katten die Catnip gewoon negeert (op een manier zoals alleen katten dat kunnen doen natuurlijk) missen een bepaald gen waardoor het kattenkruid niet wordt herkend als erg aantrekkelijk.

Van Catnip zijn verschillende kwaliteiten op de markt. Wanneer jij het speeltje koopt ruik je de Catnip zeker, maar wanneer de kwaliteit minder is verdwijnt deze geur eigenlijk al best snel. En met het verdwijnen van de geur wordt het kattenspeeltje met Catnip waarschijnlijk minder aantrekkelijk voor jouw kat.

Ook deze plant kun je in Nederland in de tuin zetten. Uiteraard wel even kijken of jouw tuin het juiste groeiklimaat heeft voor deze plant. Maar dat geldt voor de Echte Valeriaan en alle andere planten die je in jouw tuin wilt zetten natuurlijk ook.

MADnip

MADnip wordt gemaakt van de plant Actinidia polygama en MADnip is een populaire term voor alle onderdelen van deze plant. De term MADnip is dan ook beter bekend als matatabi en soms als Silver Vine. De plant Actinidia polygama is dan weer een Aziatische klimplant die hoog in de bergen groeit (boven de 1500 meter). Hoe graag we ook zouden willen, deze plant kun je in Nederland helaas niet in de tuin zetten.

Van deze plant worden de blaadjes gedroogd en gebruikt in kattenspeeltjes. De gedroogde stengels staan beter bekend als matatabi stokjes.

Wat maakt valeriaan aantrekkelijk voor katten ?

Wanneer valeriaanwortels gedroogd worden, komen er bepaalde stoffen vrij die katten in een staat van extase brengen. Valeriaanzuur is de stof waar katten het sterkst op reageren. De stoffen lijken voor een kat op de feromonen (geurstoffen die katten onderling overbrengen en waarmee zij onderling communiceren) die katten produceren wanneer zij bereid zijn om te paren. Omdat deze geur niet specifiek door de katten zelf wordt geproduceerd, maar vrijkomt vanuit een plant weten we dat niet alle katten op de geurstoffen van valeriaan reageren.

Welk effect heeft valeriaan op katten?

Katten reageren op verschillende manieren op de geur van valeriaan. Katten kunnen gaan liggen rollen op de plaats waar valeriaan ligt of recent heeft gelegen, kunnen eraan likken, gaan liggen kwijlen als ze valeriaan ruiken, of gaan kopjes geven op de plek waar valeriaan ligt of recent heeft gelegen. Andere katten gaan als een dolle door het huis heen rennen (die gekke 5 minuten, maar dan als pure reactie op de valeriaan). Maar, na deze positieve opwinding die een kat laat zien, komt een kat in een fase van rust. Niet omdat ze uitgeput zijn door het rollen, kwijlen en hollen door het huis, maar omdat valeriaan een natuurlijk rustgevend effect heeft.

Is valeriaan veilig te gebruiken voor katten?

Ja, voor bijna alle katten is een speeltje met valeriaangeur heel veilig te gebruiken voor katten. Ik ga ervanuit dat je de valeriaanwortels niet als snoepje of lekkernijtje aan jouw kat geeft tenminste.  Want in valeriaanwortel zit niet alleen valeriaanzuur, er zitten ook bepaalde (puur natuurlijke) etherische oliën in valeriaan. En van etherische oliën is bekend dat katten deze niet kunnen verteren.

Maar gebruik je valeriaanwortel alleen om speeltjes aantrekkelijk te houden voor jouw katten, dan is dit volkomen veilig te gebruiken.

Er is een kleine kanttekening:

Er worden gevallen gemeld van katten die agressief reageren wanneer ze valeriaan ruiken. Dus heb je een kat die erg zelfzeker is (de meeste mensen bestempelen dit als dominant naar andere katten), dan moet je even uitkijken wanneer je valeriaan tevoorschijn haalt. Want met name deze katten lijken sneller geneigd te zijn agressief te reageren naar andere katten puur vanwege de geur die valeriaan heeft.

En ergens is dat natuurlijk niet heel verwonderlijk wanneer je bedenkt dat de geur waarop katten reageren een relatie heeft tot het bereid zijn om te paren. Een kat die veel zelfzekerder is dan de andere katten zal daardoor als reactie het speeltje veel eerder met agressie verdedigen. Dus wees hierop bedacht wanneer jij vindt dat één van jouw katten dominante trekjes laat zien.

In welke vormen wordt valeriaan voor katten aangeboden?

Valeriaan wordt in veel verschillende vormen aangeboden. Valeriaanwortel wordt los verkocht, valeriaanwortel wordt in kattenspeeltjes verwerkt. Er worden druppels of spray van gemaakt die je dan op items kunt sprayen en of kunt druppelen om speeltjes interessant te houden.

Ook worden er voor mensen tabletten van gemaakt en het wordt in thee verwerkt. Voor andere dieren wordt het zelfs geperst toch korrels om er een rustgevend supplement van te maken. (deze mag je nooit aan katten geven trouwens om eerder genoemde reden dat katten de stoffen uit valeriaan niet kunnen verwerken en daar dus ziek van worden).